Tłusty czwartek, a po nim ostatnie dni karnawału. Podkoziołek, Śledzik i inne piękne tradycje

Tłusty czwartek to święto ruchome, dlatego co roku przypada w inny dzień. W tym roku pączkami, faworkami i racuchami zajadamy się 16 lutego. 

Tłusty czwartek. Tradycyjny pączek zamiast marmolady miał w środku... słoninę 

Historia pączków takich, jakie znamy obecnie, sięga XVII wieku. To wówczas w cukierniach pojawiły się delikatne i puszyste wypieki. Początkowo, jak mówi Piort Kizewski, prowadzący blog Nasze Szlaki,  polewano je jedynie miodem. Szybko jednak nauczono się wypełniać pączki marmoladą i innymi słodkościami.

Tłusty czwartek może wypaść między 29 stycznia a 4 marca. W tym roku jest to 16 lutego. Dwa dni później, czyli 18 lutego, przypada ostatnia sobota karnawału, a we wtorek, 21 lutego, tak zwany Śledzik, czyli ostatni dzień, w którym przed postem będziemy mogli –  zgodnie z tradycją – pójść z przyjaciółmi na huczną imprezę. Dzień później mamy Środę Popielcową, po której rozpocznie się w Kościele katolickim okres Wielkiego Postu. 

Dzień, w którym zajadamy się pączkami, zawsze wypada 52 dni przed Wielkanocą. Pierwsze wzmianki o tym święcie w Polsce pojawiają się już w XIII wieku. Jeżeli chodzi o paczki, to ten słodki wypiek na ziemiach polskich był znany w XVI wieku. Zdaniem badaczy przywędrował on do nas  z Turcji lub z Austrii. Co ciekawe – i w obecnych czasach bardzo dziwne – początkowo pączki nadziewano… słoniną. Musimy również wiedzieć, że od zawsze w tłuste czwartki na stołach królowały słodkości. Oprócz pączków, były to również racuchy i faworki, choć kiełbasą, słoniną i kapustą ze skwarkami również nie pogardzono.

Ludowe zwyczaje nakazywały nie tylko zjeść pączka, ale też zabić grajka 

Legenda głosi, że żył w okolicy zły i bardzo bogaty człowiek. Był on skąpym krakowskim wójtem, który gnębił i grabił okoliczną ludność. Gdy zmarł, mieszkańcy wyprawili wielką fetę z winem i tłustym jedzeniem. Dodam tylko, że facet zmarł w czwartek

– opowiada Piotr Kizewski.

Natomiast na Śląsku do niedawna jeszcze w tłusty czwartek po wioskach chodziły pochody przebierańców. Jeden z uczestników przebrany był za niedźwiedzia i to nim właśnie straszono mieszkańców oraz zmuszano do częstowania uczestników zabawy słodkimi przekąskami.

Podobne pochody odbywały się i w innych częściach Polski, gdzie dla przykładu zabijano grajka, co miało symbolizować początek okresu wyciszenia przed świętem Wielkiej Nocy. W zachodniej Wielkopolsce i na Kujawach odbywała się podobna ludowa zabaw zwana Podkoziołkiem. Zresztą do dzisiaj jest ona kultywowana w Jarząbkowie, małej wsi w gminie Niechanowo, w powiecie gnieźnieńskim. Podkoziołek ma na celu huczne zakończenie karnawału. Co roku młodzież jarząbkowska i z okolicznych wiosek przebiera się za niedźwiedzia, babę, chłopa, wilka, a nawet policjanta, a potem z sadzą i tłustym kremem w rękach  chodzą po ludziach i malują im twarze.

Piotr Kizewski przypomina kilka ciekawostek związanych z tą słodką tradycją. 

Cukiernie sprzedają dziennie kilkaset pączków. Jednak w tłusty czwartek liczba ta rośnie do kilkudziesięciu tysięcy. Według tradycji pączek musi mieć co najmniej 400 kalorii i być wysmażony na smalcu. By spalić kalorie zdobyte dzięki zjedzeniu jednego pączka, należy biec 30 minut. W krajach germańskich i anglosaskich nazwa pączka oznacza również naleśnik. Dlatego też w Anglii nasz dzień pączka nazywany jest pancakes day i wszyscy od rana zajadają się naleśnikami.